Nowa ewangelizacja - nowa komunikacja

W obliczu agresywnej promocji kultury postchrześcijańskiej, która ignoruje wiarę, Boga i wartości ewangeliczne, jest rzeczą oczywistą to, że Kościół katolicki w Europie podejmuje bardziej niż dotąd intensywną posługę pastoralną oraz szuka nowych form docierania z Ewangelią do współczesnego człowieka. Ten właśnie wysiłek intensyfikowania duszpasterstwa oraz poszukiwania nowych form komunikacji pastoralnej bywa określany mianem nowej ewangelizacji. Określenie to jest uzasadnione, gdyż wskazuje na potrzebę odnowienia duszpasterstwa, a zwłaszcza komunikacji pastoralnej, w obliczu nowego typu człowieka, społeczeństwa i kultury w ponowoczesności. Nowa ewangelizacja to odnowiony zapał duszpasterski i szukanie nowych sposobów świadczenia we współczesnym świecie o radości bycia chrześcijaninem. To podjęcie systematycznego wysiłku, by uczynić Kościół zdolnym do takiego głoszenia Ewangelii, które uwzględnia nowe uwarunkowania historyczne i kulturowe. „Sytuacja społeczna zobowiązuje nas do rewizji metod oraz do analizy, w jaki sposób dotrzeć do współczesnego człowieka z przesłaniem chrześcijańskim, jedynym, w którym człowiek może znaleźć odpowiedź na swoje pytania i siłę, aby zaangażować się na rzecz solidarności ludzkiej”.

Określenia „nowa ewangelizacja” po raz pierwszy użył oficjalnie Jan Paweł II w przemówieniu do zgromadzenia CELAM na otwarcie prac przygotowujących 500-lecie ewangelizacji Ameryki Łacińskiej. Ojciec Święty powiedział wtedy, że potrzebna jest „nie re-ewangelizacja, ale nowa ewangelizacja. Nowa w swoim zapale, metodach i ekspresji”. Kilka lat później Jan Paweł II ukazał istotę tej nowej ewangelizacji, wskazując na to, że „oznacza ona nade wszystko wzmocnienie jedności z Chrystusem, który jest pierwszym ewangelizatorem, oraz ponowne złożenie nadziei w Nim; oznacza ponadto dialog w prawdzie i koherencji życia. Jest nowa w metodach, jeśli każdy z chrześcijan staje się protagonistą przekazu przesłania Chrystusowego we wszystkich środowiskach, w których działa. Nowa w ekspresji oznacza uważne wsłuchiwanie się w to, co chwila po chwili, podpowiada nam Chrystus, a także posługiwanie się językiem, który wszyscy mogą zrozumieć w przekazie Dobrej Nowiny”.

Obecnie dysponujemy już obszerną literaturą na temat celów i form nowej ewangelizacji. W niniejszej analizie popatrzmy na ten proces głównie w aspekcie odnowionej komunikacji pastoralnej. Nowa ewangelizacja to oznacza najpierw odnowiony wysiłek duszpasterski skierowany do już istniejących wspólnot kościelnych. To zatem wszystko to, co służy odnowie Kościoła od wewnątrz. Chodzi o to, aby wspólnoty wierzących w mocniejszy i bardziej czytelny niż dotąd sposób emanowały Bożą miłością, gdyż to miłość leży u podstaw Kościoła i odróżnia go od wszystkich instytucji tego świata. Bez praktykowania miłości nie ma wiary, gdyż chrześcijanie wierzą w Boga-Miłość. Nowa ewangelizacja to zatem ponowne przypominanie wszystkim ochrzczonym, że są powołani do świętości i do radości, jakiej ten świat ani dać, ani zabrać nie może. Nowa Ewangelizacja to aktywizowanie wszystkich wierzących do troski o parafię i o inne wspólnoty kościelne. To również umiejętne integrowanie duszpasterstwa ogólnego z duszpasterstwem elitarnych grup formacyjnych. To zatem naśladowanie Chrystusa, który spotykał się z tłumami, a jednocześnie pomagał wypływać na głębię wybranym przez siebie uczniom.

Nowa ewangelizacja to ponowne odkrywanie tego, że istotą duszpasterstwa nie jest głoszenie doktryny, lecz świadczenie o Bogu, który jest Osobą i Miłością, który nas kocha i rozumie i który pragnie, byśmy kochali siebie nawzajem taką miłością, jaką On pierwszy nas pokochał. Nowa ewangelizacja to zaproszenie wierzących do nawrócenia w Chrystusie, które polega nie tylko na zmianie myślenia i postępowania, lecz również na pogłębieniu więzi z Bogiem i bliźnimi. To zaproszenie do aktywnego udziału we wspólnocie miłości i prawdy, a przez to pomaganie wierzącym w uwalnianiu się od negatywnego wpływu tych środowisk, które proponują coś innego niż miłość i prawdę. Nowa ewangelizacja to umacnianie mocnych w Chrystusie, by byli Jego wiernymi i radosnymi świadkami, by mieli odwagę stawać się znakiem sprzeciwu dla tych, co nie kochają i by byli solą ziemi, czyli duchową elitą, która promieniuje na całą ludzkość (por. Mt 5,13).

Nowa ewangelizacja to formowanie takich właśnie świadomych siebie i silnych w Chrystusie wspólnot, które współczesnemu światu dają przekonujące świadectwo o prawdzie Ewangelii. Nowi ewangelizatorzy potrafią formować takie wspólnoty, które stymulują rozwój ku świętości, rozbudzają ewangeliczne ideały, uwalniają od iluzji, że można znaleźć miłość i nadzieję poza Chrystusem, zdumiewają i zapraszają tych, którzy nie pokochali jeszcze Miłości. Pierwszym owocem nowej ewangelizacji jest zatem wspólnota wierzących, którzy potrafią kochać, czyli komunikować Boga sobie i innym ludziom za pomocą najsilniejszej formy komunikacji, jaką jest miłość. Tacy ludzie bez słów upewniają potencjalnych słuchaczy słowa Bożego, że wszystko, co jest w Ewangelii, prowadzi do miłości i radości życia, a nie do ograniczenia wolności, nadstawiania policzka czy szukania krzyża. Nowa ewangelizacja to zatem tworzenie takiej wspólnoty uczniów Chrystusa, która pociąga innych ludzi i która najpierw swoim sposobem bycia - a dopiero później swoim nauczaniem - głosi Chrystusa i Jego Królestwo. Nowa ewangelizacja zaczyna się od doświadczenia wspólnoty miłości w Chrystusie, a nie od komunikacji werbalnej. Nowa ewangelizacja to tworzenie takich wspólnot Kościoła, które stają się ikoną Ewangelii, czyli poświadczają własnym sposobem istnienia to, co głoszą.

Nowa ewangelizacja to również ponowne ukazywanie motywów nadziei w Chrystusie. To formowanie chrześcijan, którzy są i pozostają ludźmi nadziei w każdej epoce, kulturze i sytuacji życiowej, gdyż są pewni, że Chrystus zwyciężył świat i że nie ma teraźniejszości ani przyszłości bez Jego miłości. Nowa ewangelizacja nie zakłada, że wszystko obecnie jest złe i że trzeba w duszpasterstwie powrócić do przeszłości. Nowi ewangelizatorzy wiedzą, że samo krytykowanie współczesnych zagrożeń czy wspominanie najpiękniejszej nawet przeszłości, paraliżuje i odbiera nadzieję. Nowa ewangelizacja to nie bunt wobec kultury ponowoczesności, lecz to proponowanie alternatywnego, ewangelicznego stylu życia poprzez dialog ze współczesnym człowiekiem. To ponowne stosowanie pedagogii, którą św. Paweł posłużył się wobec Ateńczyków (por. Dz 17, 22-24), czyli wyruszanie od akceptacji i pochwały tego, co we współczesnym świecie jest pozytywne i co otwiera człowieka na Boga i Jego miłość.

Nowa ewangelizacja to odnowienie świadomości, że głosiciele słowa Bożego nie są źródłem ani właścicielem mądrości, którą głoszą i że potrzebują nieustannego konfrontowania samych siebie z prawdami Ewangelii oraz z ewangelicznymi sposobami głoszenia prawdy o Bogu, który kocha i szuka człowieka. Nowy ewangelizator to ktoś, kto podejmuje stały wysiłek, by osobiście coraz lepiej zrozumieć Objawienie otrzymane od Boga i zadane nam przez Boga. Nowa ewangelizacja prowadzi do tworzenia wspólnoty wierzących, która szuka w Ewangelii coraz głębszych racji swego istnienia i działania oraz która szuka w spotkaniu z Bogiem i w refleksji nad człowiekiem odpowiedzi na nowe pytania i problemy, na które Ewangelia nie odpowiada wprost. Nowi ewangelizatorzy mają świadomość tego, że konfrontacja z obcą Ewangelii kulturą może ułatwić zrozumienie tożsamości i niezwykłości chrześcijaństwa.

Nowa ewangelizacja to położenie szczególnego nacisku na pogłębione formowanie wspólnot elitarnych, które mogą stać się ewangelicznym zaczynem nie tylko dla niewierzących, ale też wewnątrz Kościoła. Nie oznacza to jednak, że w tej perspektywie zaniedbane zostaje duszpasterstwo ogólne i praca formacyjna z dużymi grupami wierzących. Przeciwnie, jednym z istotnych przejawów nowej ewangelizacji jest integracja wszystkich form duszpasterstwa, czyli łączenie troski o grupy elitarne z propozycjami duszpasterskimi kierowanymi do wszystkich ochrzczonych. Ale również w duszpasterstwie ogólnym nowi ewangelizatorzy poszukują nowych form komunikowania wiary i wyrażania miłości.

Nowa ewangelizacja wiąże się z poszukiwaniem nowych form komunikacji pastoralnej, ale zakłada, że najważniejsze sposoby głoszenia Ewangelii pozostają niezmienne, gdyż są nimi: modlitwa — indywidualna i wspólnotowa — oraz świadectwo życia, czyli sposób bycia ludzi wierzących. W komunikacji pastoralnej nowi ewangelizatorzy przechodzą od języka dogmatycznego do języka egzystencjalnego, dzięki któremu ułatwiają współczesnemu człowiekowi spotkanie z Bogiem i ze wspólnotą wierzących, a także pomagają w znalezieniu odpowiedzi na niepokojące pytania czy na przeżywane problemy.

Kolejna istotna cecha nowej ewangelizacji to świadomość, że w komunikacji pastoralnej nie chodzi o „przebicie się” z przesłaniem Ewangelii pośród wielości informacji i propozycji, jakimi bombardowany jest współczesny człowiek. Nowi ewangelizatorzy mają świadomość tego, że w kulturze ponowoczesności chrześcijańska wizja człowieka i ludzkiego życia kojarzy się wielu ludziom z czymś, co jest mało ciekawe i co nie fascynuje. W zlaicyzowanym świecie mediów, mody i niskiej kultury dominują bowiem politycznie „poprawne” propozycje filozofii życia. Są to zwykle propozycje naiwne czy wręcz prymitywne, ale właśnie przez to atrakcyjne dla tych ludzi, którzy uciekają od głębi intelektualnej i egzystencjalnej i którzy bezrefleksyjnie ulegają archaicznemu mitowi o istnieniu łatwego szczęścia. Tacy ludzie szukają jedynie chwilowej przyjemności, którą mylą z trwałą radością.

Właśnie dlatego nowa ewangelizacja to nie ponowna, bardziej sprawna technicznie „reklama” Ewangelii w oparciu o nowoczesne metody komunikacji, lecz ponowne, zaskakujące i fascynujące doświadczenie jej niezwykłej wartości i siły w odniesieniu do umysłu, serca i aspiracji człowieka. Nowi ewangelizatorzy wiedzą, że współcześni ludzie patrzą nie tylko na przesłanie ewangeliczne, które — analizowane samo w sobie - zachwyca każdego człowieka dobrej woli, ale że ludzie stojący na zewnątrz obserwują Kościół jako instytucję, która czasami rzeczywiście utrudnia zachwycenie się Ewangelią. Nowa ewangelizacja wynika ze świadomości, że istotnym elementem komunikacji pastoralnej jest odnawianie oblicza Kościoła tak, aby ludzie stojący z boku mogli postrzegać Kościół jako rzeczywiste miejsce realizacji ideałów Ewangelii. A zatem jako miejsce — a nie tylko znak — miłości, sprawiedliwości i pokoju. Kościół powinien pozostać sobą w sensie absolutnej wierności Chrystusowi, lecz jednocześnie powinien szukać takich form ekspresji Bożej prawdy i miłości, które są czytelne dla współczesnego człowieka i które pomagają mu fascynować się naśladowaniem Chrystusa. Nowa ewangelizacja to ponowne odkrycie tego, że Kościół ma pełnić nie tylko funkcję osądu wobec tego, co w świecie niezgodne z wolą Boga i z troską o człowieka, ale że ma też bardziej niż dotąd pełnić funkcję zaczynu dobra. Oznacza to otwartość na dialog i współpracę z ludźmi spoza Kościoła po to, by rozwijać to, co dobre i słuszne w ich sposobie myślenia, wartościowania i działania.

Nowa ewangelizacja to ponowne uświadamianie sobie tego, że Kościół jest Boży i święty, a mimo to w swoich poszczególnych członkach i instytucjach czasem słaby i grzeszny. Kościół jest powołany do tej świętości, która w pełni będzie osiągnięta dopiero w eschatologii. Właśnie dlatego nowa ewangelizacja to ponowne mobilizowanie wszystkich ochrzczonych, począwszy od osób duchownych, by na nowo kontemplowali oblicze Chrystusa i by tworzyli Kościół coraz bardziej wierny Ewangelii w działaniu, w relacjach między wierzącymi i w sposobach głoszenia słowa Bożego. Nowi ewangelizatorzy uważnie wsłuchują się w głos ludzi spoza Kościoła na temat samego Kościoła i jego funkcjonowania. Kościół nie może być wprawdzie odnawiany z zewnątrz, a jedynie od wewnątrz, czyli w Chrystusie, jednak słuszna krytyka, płynąca ze środowisk pozakościelnych, może być dla Kościoła jednym z ważnych motywów odzyskiwania pierwotnej wierności wobec Boga i człowieka.

Nowi ewangelizatorzy mają świadomość, że Kościół nie może poprawić sposobu komunikowania i dialogu ze światem współczesnym, jeśli jednocześnie nie wypływa na głębię Ewangelii w funkcjonowaniu i we wzajemnych relacjach między wierzącymi. Tylko realizując we własnych wspólnotach ewangeliczne ideały, Kościół może stawać się znakiem nadziei i miejscem szukania prawdy dla ludzi stających dotąd poza Kościołem. Istotnym dla nowej ewangelizacji wymiarem komunikacji misyjnej wobec kultury postchrześcijańskiej jest zatem pogłębiona komunikacja pastoralna wewnątrz Kościoła. Wspólnota wierzących jest żywym organizmem, który kształci się i rozwija dzięki dialogowi i przepływowi informacji między ochrzczonymi. Szukanie ewangelicznej prawdy wewnątrz Kościoła jest ważnym narzędziem refleksji Kościoła nad samym sobą i warunkiem pozytywnego oddziaływania na ludzi z zewnątrz.

Kolejna cecha nowej ewangelizacji to troska nie tylko o stałą formację ludzi świeckich i duchownych w Kościele, ale także o to, by była to formacja całościowa, integralna. Nowa ewangelizacja to ponowne odkrycie tego, że Kościół jest Bożym narzędziem troski o całego człowieka, a nie tylko o jego sferę moralną, duchową czy religijną. Nowi ewangelizatorzy to ci księża, katecheci, rodzice czy nauczyciele, którzy troszczą się o wszechstronny rozwój człowieka, a zatem również o jego dojrzałość psychofizyczną, społeczną i zawodową. Tylko wszechstronnie dojrzały i kompetentny chrześcijanin może stać się wobec współczesnych ludzi świadkiem i znakiem tego, że Kościół jest rzeczywiście szkołą bogatszego człowieczeństwa. To oznacza ponowne odkrycie, że konieczna jest systematyczna i pogłębiona katecheza dorosłych, gdyż dzieci i młodzież z definicji nie mogą osiągnąć tego stopnia rozwoju, jakim powinien charakteryzować się dorosły i dojrzały chrześcijanin.

Dobrego organizowania stałej i wszechstronnej formacji ludzi ochrzczonych możemy uczyć się od współczesnego świata, gdyż formacja permanentna — przynajmniej w aspekcie kompetencji zawodowych - jest owocem społeczeństwa ponowoczesnego, opartego na ciągłych zmianach, na potrzebie mobilności i zdobywania coraz to nowych kwalifikacji. Nowa ewangelizacja wynika ze świadomości, że rozwój człowieka trwa od poczęcia do śmierci i że nikt z nas nie powinien zadowolić się aktualnie osiągniętym horyzontem wiedzy i umiejętności. Właśnie dlatego nowi ewangelizatorzy z nowym zapałem promują formację stałą i wszechstronną we wspólnotach ludzi ochrzczonych. Mają nowe pomysły, są otwarci na nowe inicjatywy i metody działania, idą w głąb i wszerz pracy nad samym sobą i nad tymi, do których są posłani.

Nowa ewangelizacja to także skuteczniejsza koordynacja działań oraz lepsze, a przez to bardziej ekonomiczne - czyli tańsze - wykorzystywanie duszpasterskich możliwości, które tkwią w danej wspólnocie czy instytucji kościelnej. W dobrej koordynacji działań i mądrym wykorzystaniu istniejących zasobów duszpasterskich przejawia się ubóstwo Kościoła. Istotą dojrzale rozumianego ubóstwa jest bowiem nie tyle wyrzeczenie się dóbr materialnych, ile roztropne wykorzystywanie posiadanych darów Bożych.

Nowa ewangelia ponownie przypomina o tym, że istotą Ewangelii jest miłość. Być chrześcijaninem to przede wszystkim kochać. Rozumienie wiary i zasad moralności jest potrzebne właśnie po to, by kochać. Nowi ewangelizatorzy wiedzą o tym, że miłość jest nie tylko szczytem dobroci, ale też szczytem mądrości. Krzywdzić siebie i innych potrafi każdy, ale roztropnie i odpowiedzialnie kochać może jedynie ktoś mądry, kto nie tylko ma dobrą wolę, ale kto rozumie istotę miłości i nie myli jej z naiwnością. Właśnie dlatego nowa ewangelizacja łączy się z ponowną mobilizacją ochrzczonych, by ich miłość wyrażała się w mądrym zaangażowaniu społecznym i politycznym i by w szczególny sposób obejmowała ludzi skrzywdzonych, biednych i bezradnych.

Nowa ewangelizacja to taki sposób głoszenia słowa Bożego i wyznawania wiary, który staje się jednocześnie promocją człowieka i który wynika z miłości do człowieka. Właśnie dlatego nowi ewangelizatorzy troszczą się o wszystkie dziedziny życia, które wpływają na sytuację i godność człowieka. Wiedzą bowiem, że tak, jak nie wolno nigdy odrywać sprawy Boga od sprawy człowieka, tak nie wolno odrywać nigdy głoszenia Bożej prawdy o człowieku od świadczenia o Bożej miłości do człowieka.

Nowa ewangelizacja wymaga specjalnej troski o duszpasterską aktywność na rzecz mieszkańców wielkich miast i metropolii. Wielkie aglomeracje miejskie niosą bowiem specyficzne zagrożenia dla rozwoju człowieka. Z drugiej strony to właśnie tam tworzą się nowe obyczaje i wzorce życia, a także nowe formy komunikacji, które następnie oddziałują na ludzi żyjących w mniejszych ośrodkach. Nowa ewangelizacja w aglomeracjach miejskich jest trudna, bo miasta szybko zmieniają swoje oblicze. Obserwuje się w nich coraz większe pomieszanie kultur i wzorców postępowania. Życie w mieście łączy się z hałasem, pośpiechem, anonimowością. Do minimum zredukowane zostają kontakty nawet wśród członków rodziny. Trudno jest ewangelizować człowieka żyjącego w takiej sytuacji, bombardowanego morzem banalnych informacji i jeszcze bardziej banalnej filozofii życia. Trudno ewangelizować człowieka, który nie szuka drogi do parafii. Właśnie dlatego nowy ewangelizator ma świadomość, że obecnie nie można już czekać na tych, którzy szukają Boga, lecz trzeba do nich wychodzić z Bożą prawdą i miłością. Trzeba docierać do ludzi na ulicach, w biurach, w szkołach, w szpitalach. Trzeba mówić o miłości Boga do człowieka w telewizji, w piosence, w kinie.

Nowa ewangelizacja to przejaw nowej wyobraźni miłości. To naśladowanie Boga, który na przestrzeni całej historii zbawienia posługuje się różnymi formami i metodami komunikacji po to, by w każdej epoce i kulturze szukać człowieka i by objawiać mu swoją miłość oraz swoje marzenia o świętości każdego z nas. Nowi ewangelizatorzy z ponownym zapałem i z odnowioną odwagą proponują współczesnemu człowiekowi spotkanie z Chrystusem, który jest ostatecznym Słowem Boga do człowieka żyjącego w doczesności.

opr. mg/mg