Samotność osób starszych: 13 proc. seniorów powyżej 80 lat nigdy nie wychodzi z domu

Według badania Stowarzyszenia mali bracia Ubogich "Samotność wśród osób 80 plus" 60 proc. osób w tej grupie wiekowej to wdowy i wdowcy, z czego 58 proc. mieszka samotnie, a 26 proc. odczuwa osamotnienie.

Relacje z bliską rodziną są dla badanych ważne lub bardzo ważne – tak deklaruje 94 proc. z nich. 41 proc. twierdzi, że nigdy nie odczuwa samotności – to w znacznej mierze osoby w związkach małżeńskich lub z kimś mieszkające. Ci, którym rzadko zdarza się odczuwać samotność, to także osoby mieszkające samotnie, ale mające przyjaciół i znajomych, na których mogą liczyć. 26 proc. badanych przyznało, że często zdarza im się odczuwać osamotnienie

Badanie wykazało, że osamotnieni często znacznie rzadziej mogą miło spędzić czas z rodziną współmieszkającą (15 proc.) czy z przyjaciółmi(47 proc.). Mają ograniczone możliwości uzyskania pomocy od bliskich, znacznie węższe grono osób, na których mogą polegać, rzadziej też wychodzą z domu. Mniej niż połowa deklaruje, że wychodzi z domu codziennie – głównie po sprawunki, więcej jest jednak osób, które nigdy nie opuszczają mieszkania (13 proc.) – przede wszystkim ze względu na zły stan zdrowia.

Osoby samotne znacznie częściej borykają się z sytuacjami kryzysowymi takimi, jak problemy zdrowotne (92 proc.), utrata bliskich (72 proc.), izolacja (62 proc.) czy poczucie bycia niepotrzebnym (41 proc.).

Z badania wynika, że osamotnieni, rzadziej niż osoby doświadczające tego uczucia w niewielkim stopniu, podejmują kroki służące do zmiany swojego samopoczucia. Najpopularniejszą formą radzenia sobie z samotnością jest odpoczynek bierny (oglądanie telewizji, słuchanie radia, ewentualnie czytanie) – deklarowało tak ponad trzy czwarte osób, którym zdarza się odczuwać samotność w jakimkolwiek stopniu. Kontakty z innymi ludźmi (36 proc.) czy wyjścia z domu (35 proc.) osoby samotne wskazywały znacznie rzadziej jako środki zaradcze.

Osoby te znacznie rzadziej prezentują pozytywne nastawienie do świata, a istotnie więcej wśród nich jest pesymistów (13 proc.), którzy postrzegają świat jako nieprzyjazne miejsce (8 proc.). Przykładają też znacznie mniejszą wagę do tego, by być zadowolonym z życia (58 proc.). Jednocześnie znacznie rzadziej uznają, że dbanie o siebie to ważny element życia (65 proc.). Często cierpią na brak więzi międzyludzkich. Częściej towarzyszy im poczucie pustki (39 proc.) i postrzegają się jako niepotrzebni (78 proc.).

8 proc. badanych nie ma możliwości opuszczenia mieszkania, a 7 proc. boi się, że podczas wyjścia z domu coś im się stanie.

Ministerstwo Rodziny i Polityki Społecznej, poproszone o skomentowanie wyników tych badań, wskazało, że odpowiedzią na problem osamotnienia osób starszych jest m.in. program Senior Plus, który polega na rozbudowie sieci ośrodków wsparcia dla osób starszych i dofinansowaniu już istniejących ośrodków w ich bieżących działaniach.

Do końca 2022 r. samorządy utworzyły łącznie 1179 ośrodków wsparcia senior plus, w tym 87 ośrodków w 2022 r. W 2023 r. rekomendowanych do dofinansowania zostało 739 ofert, a łączna kwota dofinansowania wyniosła 59 034 233 zł. W wyniku dodatkowego podziału środków, w module II programu dofinansowanie zostało przyznane 44 ofertom.

Podkreślono, że placówki senior plus dają osobom starszym możliwość aktywnego spędzenia czasu – 8 godzin dziennie – oferując różnorodne działania: od pomocy w czynnościach dnia codziennego, przez zapewnienie minimum jednego posiłku i pielęgnowanie więzi międzypokoleniowych dzięki spotkaniom z uczniami szkół aż po zajęcia ruchowe i aktywny udział w życiu kulturalnym. Regularne spotkania z uczestnikami zajęć urozmaicają życie codzienne seniorów i zapewniają im przede wszystkim w pełni bezpieczne i różnorodne formy aktywności, dostosowane do zainteresowań, potrzeb i możliwości osób w podeszłym wieku.

Zdaniem MRiPS użytecznym narzędziem, który może w pewien sposób zaradzić poczuciu osamotnienia osób w podeszłym wieku będą usługi sąsiedzkie, czyli forma usług opiekuńczych wpisana do projektu ustawy o zmianie ustawy o pomocy społecznej oraz niektórych innych ustaw. Resort przekonuje, że wprowadzenie usług sąsiedzkich przyczyni się do rozwoju usług społecznych, głównie dla osób starszych, które wymagają np. pomocy przy zrobieniu zakupów, sprzątaniu mieszkania, a jeszcze nie wymagają pomocy w formie usług opiekuńczych świadczonych przez opiekunki.

Na potrzeby badania "Samotność wśród osób 80 plus" zrealizowano 405 wywiadów telefonicznych w terminie od 24 stycznia do 6 marca 2023 z mieszkającymi w miastach osobami powyżej 80 lat.

Autorka: Delfina Al Shehabi