Dziesiąta próba

Sławomir Zatwardnicki Abraham Meandry wiary ISBN: 978-83-7033-767-4 wyd.: Wydawnictwo WAM 2011

Spis wybranych fragmentów Wstęp Co ma Noe do Abrahama? Zanim wejdziemy na Moria Dziesiąta próba Próba wyrazem miłości? Oto jestem! Oto poszedł... Dialog ojca z synem Poszli razem Związanie Rozwiązanie Bóg upatrzył sobie jagnię

Dziesiąta próba

Jedną z interpretacji życia patriarchy, powstałą na bazie tradycji rabinicznej, jest odczytanie historii Abrahama według klucza „dziesięciu prób”, którym patriarcha został poddany, i „siedmiu błogosławieństw”, które otrzymał. Przy czym dziesiąta próba opisana w rozdziale dwudziestym drugim jest próbą najpoważniejszą i ostatnią, po której Abraham otrzyma siódme i ostatnie błogosławieństwo. Potem pozostanie już tylko patriarsze nabyć miejsce na grób żony Sary oraz znaleźć żonę dla syna Izaaka — dynamika opowiadania słabnie po tym najbardziej dramatycznym wydarzeniu.

Błogosławieństwa otrzymane przez Abrahama znajdują się w następujących miejscach Księgi Rodzaju: 12,2—3; 12,7; 13,14—17; 15; 17; 18; 22,16—18. Wymieńmy wszystkie dziewięć wcześniejszych prób, którym został poddany patriarcha. Musiał opuścić ojczyznę i krewnych (Rdz 12,1—4) i udać się w niebezpieczną podróż do Egiptu (Rdz 12,10—13,1). Poddał się woli Lota (Rdz 13,2—18), którego następnie uwolnił (Rdz 14). Pojawiło się potem niebezpieczeństwo utraty syna Hagar (Rdz 16). Następnie Abraham poddał się próbie obrzezania (Rdz 17). Kolejne próby to: Lot w niebezpieczeństwie (Rdz 18,16—19,29) oraz Abraham w niebezpieczeństwie ze strony obcego króla (Rdz 20). Narodziny Izaaka oznaczały odejście pierworodnego (Rdz 21,8—20).

Warto zwrócić uwagę, że wszystkie opowiadania o Abrahamie zostały ułożone według nieprzypadkowej kolejności. Tworzą one tzw. formę „chiazmu”, w której próbie pierwszej odpowiada dziesiąta, drugiej i trzeciej odpowiadają ósma i dziewiąta, czwartej — siódma, a piątej — szósta. Tym samym zostaje czytelnikowi wskazany związek pomiędzy próbą dziesiątą a opuszczeniem kraju rodzinnego opisanym w Rdz 12,1—4. W obu sytuacjach Abraham zostaje wezwany do opuszczenia tego, co jest dla niego istotne, w obu wydarzeniach wykazuje się posłuszeństwem i otrzymuje błogosławieństwo. Nie wystarczy więc pierwsze wyjście, potrzeba jeszcze drugiego opuszczenia: wtedy opuszczał to, co sam miał, teraz opuści to, co od Boga otrzymał (może kryją się w tym znane z teologii duchowości pojęcia nocy zmysłów i nocy ducha?).

Również z poprzedzającym opowiadaniem — o wypędzeniu Hagar i Izmaela (Rdz 21,1—21) — ma związek dwudziesty drugi rozdział. Widać wyraźne podobieństwo między opowiadaniem o ofierze Izaaka a relacją o wypędzeniu Hagar i Izmaela: w obu przypadkach synom grozi śmierć, Izmaelowi na pustyni (Rdz 21,15—16), Izaakowi na ołtarzu (Rdz 22,10); w obu przypadkach synowie są zaangażowanymi uczestnikami wydarzenia, które inicjuje Bóg (por. Rdz 21,12 z 22,1—2); w przypadku i Izmaela, i Izaaka, to głos anioła Jahwe w ostatniej chwili uratuje ofiary (por. Rdz 21,17—18 i 22,11); w obu opowiadaniach zostaje ponowiona obietnica licznego potomstwa (por. Rdz 21,18 i 22,17—18).

Nie wystarczyło wypędzenie Izmaela; ten syn nie był największym skarbem Abrahama, takim jest Syn Obietnicy — Izaak. Widać więc, że Abraham zostaje wezwany przez Boga do oddania wszystkiego, co ma. Przypomina się w tym miejscu scena obserwowana przez Pana Jezusa, kiedy to tłum wrzucał do skarbony drobne ofiary, a tylko jedna osoba wrzuciła wszystko, co miała (por. Mk 12,41—44; Łk 21,1—4). Wtedy Pan powiedział: „Ta uboga wdowa wrzuciła więcej niż wszyscy

inni. Wszyscy bowiem wrzucali na ofiarę z tego, co im zbywało; ta zaś z niedostatku swego wrzuciła wszystko, co miała na utrzymanie” (Łk 21,3—4).

Podobnej ofi ary wymaga się od Abrahama: nie czegoś drobnego, na czym mu zbywa, i nawet nie czegoś wartościowego, ale tego jednego, co ceni najbardziej i co jest całym jego skarbem. Porzucił już przecież swoje plany na życie i czeka na spełnienie Bożej obietnicy, a tu jeszcze Bóg każe mu oddać nawet syna, przez którego obietnica ma zostać spełniona. Święty Augustyn zwraca uwagę, że Abraham pośród bogactwa pozostał ubogim, skoro na rozkaz Boga gotowy był ofiarować syna swego, dla którego bogactwo to gromadził. Podobnie — twierdzi biskup Hippony — chrześcijanie powinni być gotowi ofiarować Bogu posiadane skarby. (Na marginesie, właśnie na przykładzie Abrahama sprzeciwia się Augustyn poglądom pelagian, którzy nakazują całkowite odrzucenie dóbr materialnych).

W opisie dziesiątej próby Abrahama obcujemy z arcydziełem literackim ukazującym Boga jako Pana, którego żądania mają charakter absolutny, którego wola jest nieodwołalna, a ostatnie słowo jest łaską. Abrahama zaś poznajemy jako wielkiego założyciela Izraela, posłusznego Bogu w całej tajemniczej surowości Jego słowa. Ojciec Narodów okazuje milczące zaufanie i posłuszeństwo, nie znajdą w jego ustach miejsca słowa wykrętu czy elokwentne uniki. Warto medytować nad tym opowiadaniem zbudowanym z niewielu słów, co wskazuje, że liczy się w nim także (przede wszystkim?) milczenie.

Od razu zostajemy poinformowani o tym, czego Abraham nie wie. Tak więc cały dramat przeżywany przez Abrahama możemy rozpatrywać jako próbę, której patriarcha został poddany (por. Rdz 22,1). Użyty w języku hebrajskim czasownik oznacza wystawienie kogoś na trudności czy kłopoty w celu zbadania jego wierności lub innych cech. Tylko w tym jednym miejscu zarówno Księgi Rodzaju, jak i całego Pięcioksięgu, próbie poddawana jest jednostka, a nie — jak w innych przypadkach — cały izraelski naród (tak będzie na pustyni, kiedy Bóg doświadczy lud wybrany przez fałszywych proroków czy najeźdźców albo próbą głodu i pragnienia). Sprawdzian, któremu poddany jest zwykle Izrael, a w tym przypadku praojciec, ma ujawnić wewnętrzną postawę; celem próby jest „utrapić, wypróbować i poznać, co jest w twym sercu; czy strzeżesz Jego nakazu, czy też nie” (Pwt 8,2).

Protoplasta Izraela musi całe swoje życie i przyszłość oddać Bogu. Poddany zostaje próbie i mimo tego, że nie wie, iż jest to próba, przyniesie mu ona ostatecznie korzyść.

opr. aw/aw