Przy źródle Jasnogórskiej Pani

o. prof. Jan Mazur OSPPE Przy źródle Jasnogórskiej Pani ISBN: 978-83-60703-67-0 wyd.: Wydawnictwo Salwator 2008

Wybrane fragmenty Wprowadzenie Rozdział 2 - Postać św. Barbary a nowicjacka duchowość paulińska Męczeństwo św. Barbary W kontekście nowicjackiej duchowości Z "Roczników paulińskich"

Wprowadzenie

Spoglądając na fenomen Jasnej Góry, nie sposób nie zauważyć, iż jego najbardziej istotnym wyrazem jest ewangelizacja. Ze względu na jej specyfikę można mówić o ewangelizacji jasnogórskiej. Wyrażeniem tym z upodobaniem posługiwał się Sługa Boży Jan Paweł II. Podczas uroczystości związanych z 600-leciem sanktuarium na Jasnej Górze mówił o płynącym z tego świętego miejsca wezwaniu do życia w wolności godnej synów Bożych. Postawił wówczas znamienne pytania: Iluż w ciągu tych sześciu wieków przeszło przez jasnogórskie sanktuarium pielgrzymów? Iluż tutaj się nawróciło, przechodząc od złego do dobrego użycia swojej wolności? Iluż odzyskało prawdziwą godność przybranych synów Bożych? Jak wiele o tym mogłaby powiedzieć kaplica jasnogórskiego Obrazu? Jak wiele mogłyby powiedzieć konfesjonały całej bazyliki? Ile mogłaby powiedzieć Droga Krzyżowa na wałach?

Do tych pytań można by dołączyć kolejne, które wskazują na bogactwo złożoności jasnogórskiego powołania do głoszenia Ewangelii. Wśród nich jawi się pytanie o cudowne źródełko znajdujące się nieopodal Jasnej Góry. Iluż pielgrzymów w ciągu wieków nawiedziło to miejsce by zaczerpnąć wody ze źródła naznaczonego imieniem Pani Jasnogórskiej? Wedle prastarej tradycji, w czasie napadu husytów w 1430 roku tutaj został znieważony, a następnie porzucony Obraz Jasnogórski. Czcigodne podanie mówi, że zakonnicy paulińscy obmyli go w wodzie źródlanej, która w sposób cudowny wypłynęła w miejscu, gdzie został on sprofanowany. Z czasem fakt ten upamiętniono wybudowaniem na tym miejscu kaplicy — najpierw drewnianej, a później murowanej. Obok niej, w latach 1637-1643, paulini jasnogórscy zbudowali kościół wraz z klasztorem. Za patronów świątyni — konsekrowanej w dniu 14 maja 1643 roku przez biskupa Jana Madalińskiego, sufragana gnieźnieńskiego — obrano św. Barbarę, dziewicę i męczennicę oraz św. Andrzeja Apostoła.

Należy zaznaczyć, iż wspomniana inicjatywa wpisuje się w wielowiekową ewangelizację jasnogórską. Nie zdołała jej unicestwić kasata klasztoru, dokonana przez zaborcze władze rosyjskie w 1864 roku. Mimo wypędzenia paulinów przy kościele powstała parafia, którą erygował 3 sierpnia 1891 roku biskup kujawsko-kaliski Aleksander Bereśniewicz, na jej terenie zaś znalazło się sanktuarium jasnogórskie. Stan ten utrzymuje się do dnia dzisiejszego, pomimo iż w miarę rozwoju Częstochowy terytorium parafii św. Barbary zostało okrojone na rzecz nowych jednostek duszpasterskich. Dlatego mówiąc o jasnogórskiej ewangelizacji, trzeba ją widzieć także w kontekście kanonicznego usytuowania, jakim jest przynależność do parafii — podstawowego miejsca głoszenia Słowa Bożego.

Nie dziwi zatem fakt, iż Konwent przy kościele św. Barbary zorganizował obchody 10. rocznicy powrotu na to miejsce duchowych synów św. Pawła z Teb. Wznowienie życia klasztornego i objęcie parafii nastąpiło bowiem w dniu 30 czerwca 1997 roku. Nie byłoby w tym wydarzeniu nic wyjątkowego, gdyby nie ranga kościoła św. Barbary. Nadal jest on kojarzony z dramatem, jaki wydarzył w 1430 roku, a cudowne źródło Matki Bożej Jasnogórskiej jest jego niezwykłą pamiątką.

Na uroczystości rocznicowe, które odbyły się w dniach 30 czerwca-1 lipca 2007 roku, złożyła się sobotnia konferencja naukowa o charakterze historyczno-pastoralnym, jak również niedzielna Msza św., której przewodniczył ks. arcybiskup Stanisław Nowak, metropolita częstochowski. W koncelebrze uczestniczyli kapłani Konwentu paulińskiego św. Barbary, delegat generała paulinów — o. definitor generalny Jerzy Kielech oraz reprezentanci prezbiterium dekanalnego. Parafia św. Barbary należy bowiem do dekanatu Najświętszej Maryi Panny Jasnogórskiej, gdzie funkcję wicedziekana pełni aktualny proboszcz parafii i przeor klasztoru — o. Andrzej Kuster.

Wygłoszone w trakcie konferencji referaty, jak również głosy jej uczestników zaprezentowane w ramach dyskusji stały się podstawą niniejszej publikacji książkowej. Najbardziej zasadniczą część książki stanowią opracowania, których autorami są: ks. profesor Jan Związek z Akademii im. Jana Długosza w Częstochowie, wybitny znawca dziejów diecezji częstochowskiej; o. Bazyli Remigiusz Degórski OSPPE, cieszący się ogromnym uznaniem rzymski patrolog, profesor Angelicum (czyli Uniwersytetu Świętego Tomasza Akwinaty w Wiecznym Mieście) oraz doktor habilitowany inżynier architekt Andrzej Białkiewicz z Politechniki Krakowskiej, profesor Europejskiej Akademii Sztuki w Warszawie.

Część zasadniczą publikacji wieńczą wypowiedzi dwóch kapłanów, dla których klasztor i parafia św. Barbary stanowią realia wpisujące się w ich powołanie życiowe. Jednym z nich jest o. Józef Stanisław Płatek, były generał paulinów. Choć z wykształcenia jest doktorem w zakresie teologii moralnej, to jednak od lat nie przestaje interesować się historią zakonu paulińskiego. Jego tekst dotyczący nowicjatu erygowanego 1 października 1646 roku w klasztorze przy kościele św. Barbary, ma wartość nie tylko dokumentalną. Ujawnia się w nim pasja badawcza Autora, co jednocześnie ilustruje duchowość paulińską i niejako uzasadnia sens powrotu na to miejsce duchowych synów św. Pawła z Teb. Niemałe znaczenie ma również wypowiedź ks. Rajmunda Frydrycha, proboszcza parafii w latach 1980-1997, która ma ogromną wartość historyczną. Stanowi wszakże rodzaj osobistych wspomnień. Ksiądz kanonik Frydrych potrafił wskazać na fakty, których na próżno można by szukać w dotychczasowej literaturze naukowej, jak również wspaniale przybliżył atmosferę lat powojennych, kiedy to Kościół w Polsce z konieczności musiał zmagać się z trudnościami stwarzanymi przez reżim komunistyczny.

Publikacja niniejsza nie doczekałaby się na swoją realizację, gdyby nie determinacja aktualnego przeora, o. Andrzeja Kustera. Nie tylko przyczynił się on do zorganizowania konferencji, ale dzięki swoim wysiłkom doprowadził cały zespół klasztorny do stanu, który pozwolił na zorganizowanie uroczystości rocznicowych. Podejmując prace remontowe i konserwatorskie, przywrócił kościół i klasztor wraz z całym jego otoczeniem do dawnej świetności. Uczestnicy spotkania mogli obradować w pięknej barokowej sali dawnej biblioteki klasztornej, podziwiając jej przepiękne, starannie odnowione sklepienie zawierające sztukaterie i regencyjne malowidła z połowy XVIII wieku. Niestety, znajdujący się tam kiedyś bogaty księgozbiór z czasem uległ rozproszeniu na skutek pamiętnej kasaty w 1864 roku. Ponadto goście konferencji mogli też, przynajmniej przez chwilę, pomodlić się w przywróconym do dawnego stanu chórze zakonnym — kaplicy św. Anny, usytuowanej nad zakrystią kościoła w bezpośrednim sąsiedztwie klasztoru. Wspaniałym wyglądem odznaczają się jej XVIII-wieczne stalle, będące w tej chwili czymś doprawdy unikatowym, zważywszy na fakt, iż chór zakonny nie jest pomieszczeniem muzealnym, lecz nadal pełni rolę zgodną ze swoim pierwotnym przeznaczeniem.

Tak więc cały zwarty zespół kościoła i klasztoru św. Barbary w Częstochowie stanowi rzeczywistość parafialną, jak również zakonną. Podstawowa jednostka ewangelizacji, jaką — zgodnie z porządkiem kanonicznym w Kościele — jest parafia, znajduje swoje dopełnienie i wsparcie w duchowości paulińskiej. Wiele duchowego wdzięku kryje w sobie obecność na tym miejscu nowicjatu zakonnego. Ta jedyna w swoim rodzaju szkoła życia paulińskiego została reaktywowana w 2002 roku. Jej pierwszym magistrem (mistrzem) od czasu kasaty w 1864 roku jest o. Stanisław Kochan. Nowicjat ten nie jest oczywiście jedynym w Polsce, bo obok niego istnieje tego rodzaju ośrodek formacyjny także w klasztorze paulińskim przy sanktuarium Matki Bożej Leśniowskiej w Żarkach koło Częstochowy.

Jednakże parafia i klasztor to nie tylko miejsce, lecz nade wszystko społeczność ludzi, których łączy wspólnie wyznawana i przeżywana wiara. Wydaje się, iż św. Barbara — patronka kościoła zbudowanego nieopodal cudownego źródła Matki Bożej Jasnogórskiej — nieustannie czuwa nad tym, by parafia odwołująca się do jej imienia była duchową świątynią zbudowaną z żywych kamieni (por. 1 P 2, 5). Miejsce to wciąż pozostaje prężnym ośrodkiem życia liturgicznego i uprzywilejowaną przestrzenią ewangelizacji, w szczególności odnośnie do katechezy dzieci i młodzieży. Stwarza również niezbędny duchowy klimat do praktykowania miłości chrześcijańskiej w dobrych i braterskich uczynkach.

Św. Barbara, według starożytnych przekazów żyjąca w latach 273-290, stanowi niezwykle wymowny symbol duchowości, znajdujący swoje przełożenie w całym trudzie duszpasterskim. Jej radykalizm ewangeliczny, potwierdzony dobrowolnym świadectwem męczeństwa propter regnum coelorum wykazuje niemal całkowitą zbieżność z ideałem życia opartym na przykładzie św. Pawła z Teb. Ten sławny patriarcha pustelników, żyjący w latach 228-341, nie przestaje inspirować współczesnych duszpasterzy paulińskich, będąc nadal urzekającym „wzorem wytrwałości na obranej drodze chrześcijańskiego życia”.

Radując się z wielkich, choć po części ukrytych dzieł Boga, dokonujących się w tej paulińskiej parafii, można by posłużyć się słowami św. Augustyna: „O błogosławiony Kościele! Podnieś oczy i popatrz na świat! Zobacz, że króluje Ten, którego oglądano przybitego do krzyża”. Ów sławny doktor Kościoła ma wyjątkowe prawo, by w tym momencie przemówić, gdyż paulini powagą papieża Klemensa V oficjalnie przyjęli u swych początków w 1308 roku Regułę św. Augustyna. W nawiązaniu do powyższej myśli, można by powiedzieć, że błogosławiony jest również Kościół uobecniający się w parafii, której patronują święci tej miary, co egipski pustelnik Paweł i młoda męczennica Barbara — prawdopodobnie także Egipcjanka.

Czyż Chrystus nie króluje w sercach parafian, których łączy wspólna wiara? Oby tylko mieli odwagę podnieść oczy i spojrzeć na świat, aby wyznać, że królowaniu Jezusa Chrystusa nie będzie końca. Do tego wyznania chciałbym i ja przyłączyć się całym sercem, by uczestniczyć w misterium jasnogórskiej ewangelizacji. Albowiem pomimo zmagań profesorskich w Katolickim Uniwersytecie Lubelskim Jana Pawła II, mam zaszczyt przynależeć kanonicznie do częstochowskiego Konwentu św. Barbary.

o. Jan Mazur OSPPE

Uroczystość Matki Bożej Jasnogórskiej,

Częstochowa, 26 sierpnia 2007 roku

Ks. Jan Związek

opr. aw/aw