Reguła

• Wprowadzenie
• Literatura
• Prolog
• Reguła, rozdziały 1-22
• Reguła, rozdziały 23-37
• Reguła, rozdziały 38-73

23. O ekskomunice za winy*

¹ Jeśli jakiś brat okazałby się krnąbrny, nieposłuszny, zarozumiały, niechętny lub też w jakikolwiek inny sposób sprzeciwiałby się świętej Regule i poleceniom przełożonych, ² * takiego powinni starsi mnisi zgodnie z nakazem Pana naszego napomnieć raz i drugi na osobności. ³ Gdyby się nie poprawił, należy go zganić publicznie wobec wszystkich. ⁴ A gdyby i to nie pomogło, podlega ów brat ekskomunice, jeśli może zrozumieć taką karę. ⁵ Jeśliby natomiast nie był zdolny tego pojąć, trzeba mu wymierzyć karę cielesną.

24. W jaki sposób należy ekskomunikować winnych

¹ Rodzaj ekskomuniki i kary w ogóle powinien zależeć od ciężaru winy; ² ciężar ten zaś ocenić może tylko opat.

³ Jeśliby jakiś brat popełnił błąd niezbyt wielki, wystarczy go wyłączyć ze wspólnego posiłku. ⁴ Pozbawienie zaś wspólnego posiłku pociąga za sobą dalsze skutki: taki brat nie może zaczynać psalmu ani antyfony w chórze, ani czytać lekcji, dopóki nie dopełni zadośćuczynienia. ⁵ A jedzenie niech otrzymuje samotnie, gdy już wszyscy bracia się posilą, ⁶ na przykład, gdy wszyscy jedzą w porze Seksty, on niech je w porze Nony; jeżeli bracia jedzą w porze Nony, on wieczorem; ⁷ aż po stosownym zadośćuczynieniu uzyska wreszcie przebaczenie.

25. O cięższych wykroczeniach

¹ Brat, który popełnił cięższe wykroczenie, zostaje pozbawiony uczestnictwa we wspólnym posiłku i udziału [we wspólnej modlitwie] w oratorium. ² Żaden inny z braci nie ma prawa z nim się spotykać ani rozmawiać. ³ Powinien w samotności wykonywać zleconą mu pracę, pogrążony w pokutnym smutku, pomnąc na ów straszliwy wyrok Apostoła, który powiada: ⁴ Taki człowiek wydany jest na zatracenia ciała, aby duch dostąpił zbawienia w dzień Pana (1 Kor 5,5).

⁵ Posiłek ma spożywać samotnie w ilości i w czasie określonym jako stosowne dlań przez opata. ⁶ Niechaj też nikt przechodząc nie udziela mu błogosławieństwa* ani nie błogosławi przeznaczonego dla niego posiłku.

26. O tych, którzy samowolnie podchodzą do ekskomunikowanych

¹ Jeśliby brat jakiś ośmielił się bez nakazu opata podejść w jakimkolwiek celu do brata ekskomunikowanego, rozmawiać z nim, albo przekazać mu polecenie, ² należy go ukarać taką samą ekskomuniką.

27. Jak opat powinien się troszczyć o ekskomunikowanych

¹ Opat powinien z całą gorliwością troszczyć się o błądzących braci, ponieważ nie potrzebują lekarza zdrowi, ale ci, którzy się źle mają (Mt 9,12). ² Tak więc musi, jak mądry lekarz * używać najróżniejszych sposobów: Niechaj posyła do nich „sympektów”* , tzn. starszych i mądrych mnichów, ³ którzy by chwiejnego brata dyskretnie podnosili na duchu skłaniając do pokornego zadośćuczynienia za popełniony błąd, a jednocześnie pocieszali, by nie popadł ów człowiek w straszliwy smutek (2 Kor 2,7), ⁴ bo jak mówi znowu ten sam Apostoł, trzeba potwierdzić miłość (2 Kor 2,8 Wlg) względem niego. I niechaj wszyscy za niego się modlą.

⁵ Opat musi poświęcić temu zadaniu bardzo wiele troski i z całą bystrością gorliwie zabiegać, by nie utracić żadnej z powierzonych mu owiec.

⁶ Powinien bowiem pamiętać, że ma być opiekunem dusz chorych, a nie tyranem zdrowych. ⁷ Niech więc lęka się groźnych słów Proroka, w których słychać głos samego Boga: Co było tłuste, braliście dla siebie, a co było słabe, odrzuciliście*. ⁸ Niech naśladuje raczej ojcowską troskliwość Dobrego Pasterza: On przecież właśnie pozostawił w górach dziewięćdziesiąt dziewięć owiec, a poszedł szukać jednej zabłąkanej*. ⁹ Tak bardzo współczuł jej słabości, że raczył wziąć ją na swe święte ramiona i sam odniósł z powrotem do trzody.

28. O tych, którzy nie chcą się poprawić mimo częstych napomnień

¹ Jeśliby jakiś brat, często z powodu jakiegokolwiek błędu ganiony, a nawet ekskomunikowany, nie chciał się poprawić, powinien otrzymać surowszą karę, to znaczy, należy go jeszcze wychłostać. ² Gdyby zaś wówczas się nie poprawił, a w dodatku, co nie daj Boże, uniesiony pychą, próbował jeszcze bronić słuszności swoich czynów, opat musi postąpić jak mądry lekarz: ³ jeśli zastosował środki łagodzące, balsam napomnień, lekarstwo Pisma Świętego, wreszcie nawet rozpalone żelazo ekskomuniki i chłosty, ⁴ i mimo to jeśli widzi, że wszystkie jego starania nie odnoszą żadnego skutku, ucieknie się wtedy do środka najpotężniejszego i wspólnie z wszystkimi braćmi będzie modlić się za błądzącego, ⁵ aby Pan, który wszystko może, zwrócił zdrowie choremu bratu. ⁶ Jeśli jednak i to go nie uleczy, wówczas już opat sięgnie po miecz i odetnie tak, jak mówi to Apostoł: Usuńcie złego spośród was (1 Kor 5,13), ⁷ a na innym miejscu: Jeśli niewierny chce odejść, niech odejdzie (1 Kor 7,15), ⁸ aby jedna chora owca nie zaraziła całej trzody.

29. Czy przyjmować ponownie braci, którzy wystąpili z klasztoru

¹ Brat, który z własnej winy występuje z klasztoru, jeśliby chciał wrócić, niech najpierw obieca całkowitą poprawę w tym, co było powodem jego wystąpienia. ² Przyjąć go należy na ostatnie miejsce, aby w ten sposób wypróbować jego pokorę. ³ Jeśliby znowu wystąpił, może być przyjęty do trzech razy. Potem już musi wiedzieć, że nie ma dla niego żadnej drogi powrotu.

30. Jak należy karać młodszych chłopców

¹ Każdy wiek i stopień rozeznania wymaga właściwego traktowania. ² Dlatego też ilekroć popełnią jakiś błąd chłopcy, ludzie bardzo młodzi, lub tacy, którzy nie mogą w pełni zrozumieć, jak ciężką karą jest ekskomunika, ³ trzeba ich karcić surowym postem albo dotkliwą chłostą, aby się poprawili.

31. Jaki powinien być szafarz klasztorny

¹ *Na szafarza klasztornego należy w wspólnocie wybrać brata mądrego, dojrzałego w cnocie, trzeźwego, nie jedzącego zbyt dużo, nie pyszałka, nie gwałtownika, nie opryskliwego, nie ślamazarę, nie rozrzutnika,  ² ale takiego, który pełen bojaźni Bożej mógłby być jakby ojcem dla całej wspólnoty.

³ On niechaj troszczy się o wszystko, ⁴ nic nie czyni bez polecenia opata, ⁵ przestrzega ściśle tego, co mu rozkazano. ⁶ Braciom niechaj nie sprawia przykrości. ⁷ Jeśli zdarzy się, że ktoś zwróci się do niego z nierozsądnym żądaniem, niechaj nie sprawia proszącemu przykrości traktując go pogardliwie, lecz rozsądnie i z pokorą odmówi spełnienia niestosownej prośby.

⁸ Niechaj strzeże swej duszy pomnąc zawsze na te słowa Apostoła, że kto dobrze wypełnił posługę, zdobywa sobie zaszczytny stopień (1 Tm). ⁹ Niech z całą troskliwością opiekuje się chorymi, dziećmi, gośćmi i ubogimi, mocno przekonany, że za nich wszystkich będzie odpowiadał w dniu sądu.

¹⁰ Wszelkie przedmioty i w ogóle wszystko, co stanowi własność klasztoru, powinien szafarz traktować tak, jak gdyby to były naczynia święte*  z ołtarza. ¹¹ Nic nie wolno mu zaniedbywać. ¹² Niech jego gorliwość nie przemieni się jednak w skąpstwo, lecz niech nie będzie rozrzutny i nie trwoni mienia klasztornego. Niech we wszystkim zachowa miarę i postępuje według poleceń opata.

¹³ Najważniejsze zaś, by miał dużo pokory, a kiedy proszącemu nie ma co dać, niech go obdarzy w odpowiedzi życzliwym słowem, ¹⁴ jest bowiem napisane: Lepsze jest dobre słowo nad dar najlepszy (Syr 18,17).

¹⁵ Niech zajmuje się wszystkim, co mu zlecił opat, lecz tego, do czego go nie dopuścił, niechaj tknąć się nie ośmiela. ¹⁶ Przydzielone braciom porcje posiłków niech daje bez jakiejś wyniosłości i bez ociągania, by nie stać się im przyczyną upadku, pomny, jaką karą grozi Bóg temu, kto by się stał powodem grzechu dla jednego z tych małych (Mt 18,6).

¹⁷ Jeśli wspólnota jest liczniejsza, powinno mu się przydzielić innych braci do pomocy, a wówczas on sam ze spokojem będzie mógł wypełniać zlecone sobie zadanie. ¹⁸ W określonych godzinach należy dawać to, co dać trzeba, jak również prosić o to, o co prosić trzeba, ¹⁹ aby w domu Bożym nikt się nie niepokoił ani nie doznawał przykrości.

32. O narzędziach i innych przedmiotach należących do klasztoru

¹ Mienie ruchome klasztoru, tj. narzędzia, szaty i różne inne przedmioty, niechaj opat powierzy braciom, do których może mieć zupełne zaufanie ze względu na ich sposób życia i postępy w cnocie. ² Przekaże im wszystko szczegółowo tak, jak uzna za wskazane, by je przechowywali i przyjmowali z powrotem. ³ Opat powinien mieć spis tych rzeczy, żeby wiedział zawsze, co daje i co otrzymuje, mimo że bracia zmieniają się kolejno na stanowiskach. ⁴ A gdyby ktoś obchodził się w własnością klasztoru niechlujnie lub niedbale, należy go upomnieć. ⁵ Jeśli się nie poprawi, powinien ponieść przewidzianą w Regule karę.

33. Czy mnisi powinni posiadać coś na własność

¹ Tę zwłaszcza wadę*  należy w klasztorze wykorzenić: ² Niech się nikt nie ośmiela cokolwiek dawać lub przyjmować bez pozwolenia opata, ³ ani czegokolwiek posiadać na własność, choćby najmniejszej rzeczy, ani książki, ani tabliczek do pisania, ani rylca, niczego w ogóle. ⁴ Mnisi nie mają przecież prawa rozporządzać samodzielnie nawet własnym ciałem i własną wolą, ⁵ a wszystkiego, co niezbędne, oczekują od ojca klasztoru. Każdemu tylko to posiadać wolno, co mu opat sam dał lub na co mu pozwolił.

⁶ Wszystko dla wszystkich powinno być wspólne*  i niechaj nikt niczego nie nazywa swoim ani za swoje nie uważa. ⁷ Gdyby się okazało, że ktoś przywiązał się do tej szkaradnej wady, należy takiego brata raz i drugi upomnieć. ⁸ Jeśli się zaś nie poprawi, podlega karze.

34. Czy wszyscy w równej mierze powinni otrzymywać to, co niezbędne

¹ Napisane jest: Każdemu rozdzielano według potrzeby (Dz 4,35). ² Nie chcemy przez to powiedzieć, że należy mieć wzgląd na osoby, co nie daj, Boże!, lecz że trzeba brać pod uwagę słabości ludzi. ³ Ten, kto mniej potrzebuje, niechaj dziękuje Bogu i niech się nie smuci. ⁴ Ten zaś, kto ma większe potrzeby, niech się upokorzy z powodu swej słabości, a nie wynosi z racji okazywanego mu miłosierdzia. ⁵ I w ten sposób wszyscy* będą w pokoju. ⁶ Przede wszystkim niech nigdzie i z żadnego powodu nie dochodzi do głosu to zło, którym jest szemranie, w jakiejkolwiek formie, czy to w słowie, czy to w jakimś znaku. ⁷ Gdyby ktoś został na tym schwytany, powinien ponieść szczególnie surową karę.

35. O odbywających tygodniową służbę w kuchni

¹ Niech bracia służą sobie wzajemnie a nikt nie uchyla się od posługi w kuchni, chyba żeby komuś przeszkodziła choroba lub jakieś bardzo ważne zajęcie, ² bo w ten sposób zyskuje się więcej zasług i miłości. ³ Słabszym trzeba dać pomocników, aby nie spełniali tej pracy z przykrością. ⁴ Zresztą wszyscy powinni mieć pomocników stosownie do liczebności wspólnoty i miejscowych warunków. ⁵ Jeśli wspólnota jest większa, szafarz będzie zwolniony od posługi w kuchni; również ci, którzy, jak powiedzieliśmy, mają ważniejsze zajęcia. ⁶ Pozostali powinni służyć sobie wzajemnie w duchu miłości. ⁷ Ten, kto kończy tygodniową służbę, niech w sobotę zrobi porządek. ⁸ Niech upierze ręczniki, którymi bracia wycierają sobie ręce i nogi. ⁹ Nogi zaś niech umyją wszystkim i ten, kto służbę kończy, i ten kto ma ją rozpocząć. ¹⁰ Naczynia, których używał, czyste i całe, kończący przekaże szafarzowi; ¹¹ szafarz zaś sam wręczy je zaczynającemu służbę, tak aby wiedział, co daje i co dostaje z powrotem.

¹² Pełniący tygodniową służbę powinni na godzinę przed posiłkiem* otrzymać, poza zwykłą porcją, każdy po kubku napoju i kawałku chleba, ¹³ aby w czasie posiłku służyli swoim braciom bez szemrania i zmęczenia. ¹⁴ W dni zaś świąteczne będą czekać aż do końca Mszy świętej* . ¹⁵ Bracia, którzy zaczynają i kończą tygodniową służbą, w niedzielę zaraz po skończeniu Jutrzni, padną w oratorium przed wszystkimi na kolana, prosząc, by się za nich modlili. ¹⁶ Ten, kto kończy służbę, powie werset: Błogosławiony jesteś, Panie Boże, któryś mnie wspomagał i pocieszał*. ¹⁷ Gdy werset ten zostanie powtórzony trzy razy, brat ów otrzymuje błogosławieństwo i odchodzi. Wówczas zbliża się ten, kto służbę zaczyna i mówi: Boże, wejrzyj ku wspomożeniu memu; Panie, pospiesz ku ratunkowi memu (Ps 70[69],2). ¹⁸ Wezwanie to powtórzą wszyscy, również trzykrotnie. A otrzymawszy błogosławieństwo podejmuje swoją służbę.

36. O braciach chorych

¹ O chorych należy troszczyć się przede wszystkim i ponad wszystko i służyć im rzeczywiście tak, jak Chrystusowi, ² bo On sam powiedział: Byłem chory, a odwiedziliście Mnie (Mt 25,36) ³ oraz: Co uczyniliście jednemu z tych braci moich najmniejszych, Mnieście uczynili (Mt 25,40). ⁴ Ale i sami chorzy niech pamiętają, że bracia służą im dla chwały Bożej i niech przez nadmierne wymagania nie sprawiają przykrości tym, którzy się nimi opiekują. ⁵ Takich wymagających chorych należy jednak znosić cierpliwie, ponieważ przez nich zyskuje się obfitszą nagrodę. ⁶ Niech więc będzie główną troską opata, aby nie doznawali żadnego zaniedbania.

⁷ Chorzy bracia powinni mieć wyznaczoną sobie oddzielną celę oraz bogobojnego, pilnego i troskliwego pielęgniarza. ⁸ Chorym należy udostępnić korzystanie z łaźni, ilekroć jest to dla nich wskazane; zdrowym zaś, a zwłaszcza młodym, trzeba na to rzadziej pozwalać. ⁹ Także na spożywanie potraw mięsnych wypada pozwalać dla wzmocnienia chorym bardzo osłabionym, lecz gdy im się polepszy, niech wszyscy zgodnie ze zwyczajem powstrzymują się od jedzenia mięsa. ¹⁰ Niech zaś będzie główną troską opata, aby szafarz i pielęgniarze nie zaniedbywali chorych, na niego bowiem spada odpowiedzialność za wszystkie winy uczniów.

37. O starcach i dzieciach

¹ Chociaż ludzie mają wrodzoną sobie naturalną skłonność okazywania miłosierdzia zarówno starcom jak i dzieciom, powinien ich jednak osłaniać także autorytet Reguły. ² Należy zawsze brać pod uwagę ich słabość. Surowych przepisów Reguły w sprawie pożywienia nie można w żadnym przypadku do nich stosować. ³ Trzeba ich traktować z życzliwością i pozwolić na jedzenie przed wyznaczonym czasem.