Dusza roślinna (zdolność do odżywiania i rozmnażania) — wychowanie fizyczne.
Dusza zwierzęca (zdolność postrzegania otaczającego świata, odczuwanie przyjemności i przykrości, ośrodek uczuć i popędów) — wychowanie moralne.
Dusza myśląca, czyli rozum (koncentrowanie poznania i myślenia) — wychowanie intelektualne.

Odpowiednio do trzech rodzajów duszy i trzech aspektów wychowania Arystoteles dokonał podziału życia dziecka na trzy okresy:

I okres — lata rozwoju fizycznego dziecka

dbałość o zdrowie;
zdrowe odżywianie;
hartowanie ciała;
odpowiednie ubieranie;
systematyczne ćwiczenia ruchowe na powietrzu;
dostosowane do wieku zabawki: piłki, koniki, wózki, lalki i inne;
harmonijny rozwój.

II okres — wraz z ciałem rozwija się rozumna i zwierzęca część duszy

wychowanie moralne priorytetem;
przypisywanie istotnej roli naturze, przyzwyczajeniom i rozumowi;
wykreowanie „dobrego” charakteru człowieka, zależnego od umiejętności opanowania pragnienia przyjemności i uczucia lęku przed bólem;
muzyka jako podstawa ćwiczenia umysłu i forma odpoczynku, rozrywki, relaksu, łagodzenia złości;
dążenie do szlachetności, sprawiedliwości, dobroci itp.

III okres — lata „rozumu” (nad rozwojem i działalnością człowieka zaczyna panować rozum)

dostrzeganie różnorodnych form i dziedzin działalności ludzkiej;
podkreślanie istoty szczęścia, przyjemności i rozkoszy w życiu jednostki;
czyn — jako źródło największej przyjemności obywatela;
wartościowe działanie poparte praktyką i ćwiczeniami.

Arystoteles za najbardziej charakterystyczną cechę człowieka uznał działanie duszy, a za jej istotę działanie zgodne z rozumem. Najwyższym szczęściem jednostki (celem wychowania) jest życie rozumne i doskonałe etycznie. Główne zadania wychowania arystotelesowskiego w ujęciu S. Sztobryna ⁴sprowadzają się do: życia z umiarem, wolnego od nieopanowanych pożądań, do rozwoju cielesności (materii) oraz do wykształcenia rozumu.

Wychowanie fizyczne i moralne w systemie Arystotelesa przypada na wiek przedszkolny. Według niego, nauka wychodzi od rzeczy znanych i zmierza ku nieznanym. Do siódmego roku życia najmłodsi pozostają pod opieką rodziców w domu, „a serdeczna atmosfera, miłość i życzliwość” mają być najlepszymi „narzędziami” do uszlachetnienia jednostki. Arystoteles twierdził, że dziecko uczy się poprzez naśladownictwo i dlatego należy przekazywać mu pozytywne wzorce. Wolny czas spędza: bawiąc się, grając, słuchając muzyki, bajek, opowiadań, wierszy czytanych przez niańki oraz uprawiając sport. Państwowi inspektorzy dbali o odpowiednią treść moralną i wychowawczą bajek opowiadanych najmłodszym. Zwracano uwagę na zabawy, które powinny być zgodne z wzorcami reprezentowanymi przez państwo. Jako ostateczność stosowano karę fizyczną.

Stanowisko pedagogiczne tego wybitnego myśliciela odegrało w dziejach europejskiej kultury pedagogicznej bardzo istotną rolę. Zdaniem J. Bruna: „wszystko, co empiryści powiedzieli o wrażeniach zmysłowych, wyobraźni, kojarzeniu wyobrażeń, związków między wyobrażeniami a ideami oraz doświadczeniu jako źródle poznania, zostało wzięte od Arystotelesa”⁵.

W epoce hellenistycznej, do jego poglądów nawiązywali stoicy, w późnym średniowieczu św. Tomasz z Akwinu. XVI wiek obfitował w drukowanie jego naturalistycznych i humanistycznych poglądów, natomiast neohumaniści XIX wieku na czele z J.F. Herbartem wzorowali się na jego paradygmacie wychowawczym oraz systemie filozoficznym. Zdaniem S. Sztobryna ⁶, za największe osiągnięcie Arystotelesa uważa się oparcie edukacji na metodzie indukcyjnej, uwzględnienie zasady stopniowania trudności adekwatnie do rozwijającego się wychowanka, łączenie przedmiotu z jego desygnatem językowym, co współcześnie odnosi się do zasady poglądowości.

⁴S. Sztobryn, Starożytna myśl pedagogiczna , w: Pedagogika. Podstawy nauk o wychowaniu , red. B. Śliwerski, Gdańsk 2006, t. I , s. 18.

⁵J. Brun, Arystoteles i Liceum , przekł. H. Igalson-Tygielska, Warszawa 1999, s.84.

⁶S. Sztobryn, Starożytna myśl, dz. cyt., s. 18.

dalej >>

opr. ab/ab

« ‹ 1 › »

oceń artykuł