Ostatni list z Polski i po polsku! Mam już nostalgię na zapas albo raczej coraz większy strach przed wiecznym miastem z jego oliwą, upałem i last but not least¹ „metekami”.

Ale trzeba jechać, więc jadę — i nawiasem mówiąc, bez ciekawości. Montag ² siadamy i lądujemy aż w stolicy dożów. Noc w hotelu, pół dnia w gondoli czy na innych przechadzkach (chcę też być na Lido i rzucić okiem na te miejsca, z którymi łączy się tyle wspomnień). O drugiej prenderemo il treno per Bologna ³, gdzie ulokujemy się w klasztorze, aby móc przespać albo raczej przemodlić noc u grobu naszego Ojca, św. Dominika. Rano zobaczymy coś niecoś nella questa citta ⁴ — po czym mamy zamiar jeszcze zaglądnąć do Tirana (o ile jest z tamtej strony, car mes notions de géographie sont fort restreintes ⁵) i wreszcie wylądujemy w Angelico — Roma, J. Vitale 15, aby sycić się tomizmem, oliwą i melodyjnymi głosami „meteków”.

Ale mniejsza o przyszłość. Ciekawsze może to, co mi się już zdarzyło — domyśla się Tatuś, że myślę o mojej prelekcji w mądrości przyjaciół podwawelskim Towarzystwie. Oto jak było. W przeddzień poszedłem do prof. Rubczyńskiego ⁶, wszech krakowskich filozofów patriarchy. Przyznałem mu się do pokrewieństwa z Idą ⁷, co mnie w stu procentach podniosło w jego filozoficznych (!) oczach i zaraz Mikołajom Reyom na drugi dzień się mną chwalił. Przyszło też paru innych filozofów i rozmawialiśmy bardzo ciekawie o najtrudniejszych problemach — zwalczając wzajemne pozycje, ale szanując z wyszukaną galanterią opozycjonistów osoby. Pokazało się, że w Krakowie persona grata jest imć Adzio ⁸, a gdy się — choć niegodny — do jego braterstwa przyznałem, nowy stąd na mnie splendor spłynął.

Ale przechodzę ad rem. We czwartek wyszedłem przy końcu Komplety z chóru (śpiewamy już teraz we wspaniałych stellach w kościele) i [...] poszedłem do Jagiellońskiej. Wielka sala, w środku potężny stół, u końca prezes brodafiasz Rubczyński, na prawo ja, na lewo zasuszony dziadek Garbowski ⁹ (prof.). Koło mnie pitekantropus (o. Jacek ¹⁰ go tak nazywa) Gielecki ¹¹, dalej jeszcze kilku docentów, jedna megiera (uczennica Straszewskiego ¹²) i jedna matrona, kilku „zmyślnych żydków”, elegancki syn Straszewskiego (żonaty z Woźniakowską), no i 3 naszych ojców. Razem było ze 20 osób, czego się nie spodziewano, bo na Greenwoodzie ¹³ było coś 30 czy 40 osób. Był jeszcze konsul francuski, przyjaciel ojca Piusa ¹⁴. Wygłosiłem moją rzecz, po czym, ku mojemu zdziwieniu, zrobiła się dyskusja: mówił dr Chmaj ¹⁵ (imię staropolskie, ale to wybitny docent), chwaląc mnie za zajęcie się Polakiem, ale twierdząc, że mógłbym bardziej syntetycznie rzecz ująć (Haelas! Zrobiłem, co się dało, większej syntezy u mojego Straszewskiego nikt nie znajdzie). Po Chmaju długi dyskurs trzymał Garbowski, który dużo mi zarzucał rzeczy, ale na ogół Str[aszewskiego] bardzo chwalił. Zwłaszcza nie spodobało mu się, że niejakiego Zimmermanna ¹⁶ nazwałem filozofem trzeciej klasy — bo to był jego profesor i że Str[aszewskiego] zatytułowałem pozytywistą. Ci dwaj mówili do rzeczy — bo Rubczyński dziwnie ględził. Pitekantropus powtarzał zarzut o pozytywizmie, a najzabawniejszą była megiera, która oświadczyła, że „z obowiązku” jako uczennica Str[aszewskiego] musi powiedzieć parę słów, oczywiście bez sensu, ku złośliwej radości docentów i żydków.

Miałem z sobą moją rozprawę, toteż zabrawszy głos na końcu, podziękowałem wszystkim za tyle cennych przyczynków, Zimmermanna puściłem kantem (personalia sunt odiosa — a to jego profesor), ale za to przysłałem tym paniom listę stron, na których S[traszewski] sam się nazywa pozytywistą — a Chmajowi wytłumaczyłem, że zrobiłem, co mogłem.

[brak zakończenia listu]

¹ Ostatnimi, lecz nie najmniej ważnymi (ang.).

² W poniedziałek (niem.).

³ Weźmiemy pociąg do Bolonii (wł.).

⁴ W tym mieście (wł.).

⁵ Bo moje pojęcie o geografii jest bardzo mgliste (fr.).

⁶ Witold Rubczyński (1864-1938), historyk filozofii i etyk, profesor Uniwersytetu Jagiellońskiego, autor m.in. dzieł: Filozofia życia duchowego (1925), Etyka (1936).

⁷ Idalia z Bocheńskich Rey, w 1922 roku poślubiła Tadeusza hr. Rey'a. Idalia Bocheńska pochodziła z "gałęzi galicyjskiej" rodziny Bocheńskich; wspólnym przodkiem jej i o Bocheńskiego był w XVIII wieku Antoni Bocheński, skarbnik trocki.

⁸ Adolf Maria Bocheński (1909-1944), brat ojca Józefa Bocheńskiego, publicysta i działacz polityczny, 1926-1927 wydawca i redaktor "Głosu Zachowawczego", 1927-1939 publicysta wielu pism konserwatywnych "Myśli Mocarstwowej", "Słowa", "Buntu Młodych" i "Polityki", związany z prawicą obozu sanacyjnego, reprezentował ruch młodokonserwatywny, był zwolennikiem polityki mocarstwowej Polski, do sierpnia 1939 roku rzecznik współpracy z Niemcami, podczas II wojny światowej oficer Polskich Sił Zbrojnych na Zachodzie, współpracownik m.in. Orła Białego, zginął w bitwie o Ankonę.

⁹ Tadeusz Garbowski (1869-1940), filozof, metodolog i teoretyk poznania, początkowo profesor zoologii, a następnie profesor filozofii przyrody na Uniwersytecie Jagiellońskim, w 1926 roku stworzył pierwszy w Polsce zakład badań nad psychologią i obyczajami zwierząt.

¹⁰ Jacek (Adam Maria Tomasz Pius Leon) Woroniecki (1878-1949), dominikanin, filozof i teolog, jeden z głównych przedstawicieli neotomizmu polskiego, od 1919 roku profesor na KUL, w latach 1924-1926 rektor KUL. Od 1929 roku profesor Angelicum w Rzymie. Ciężko choruje i z powodu choroby wraca do kraju w roku 1933, zakłada Zgromadzenie Dominikanek Misjonarek Jezusa i Maryi. Od 1936 roku rektor studium zakonnego. Dziełem życia Jacka Woronieckiego jest Katolicka etyka wychowawcza.

¹¹ Wojciech Gielecki, krakowski historyk filozofii i filozof, profesor Uniwersytetu Jagiellońskiego.

¹² Maurycy Straszewski (1848-1921), filozof działający w Krakowie, uprawiający filozofię realizmu krytycznego, historyk dziejów polskiej myśli filozoficznej. Na podstawie rozprawy Die Lehre von [sic!] Ding an sich bei Moritz von Straszewski Józef Bocheński doktoryzował się na Uniwersytecie Fryburskim w 1931 roku.

¹³ Thomas Greenwood, filozof, pisarz, profesor filozofii w Londynie, Ottawie i Montrealu, autor m.in. Greek mathematical philosophy (1968).

¹⁴ Pius Pelletier, dominikanin francuski przez wiele lat przebywający w Polsce, teolog o zainteresowaniach filozoficznych, w okresie nowicjatu Józefa Bocheńskiego w Krakowie brat konwers i jego opiekun, blisko związany z polskimi środowiskami intelektualnymi.

¹⁵ Ludwik Chmaj (1888-1959), historyk kultury i pedagog, profesor pedagogiki na Uniwersytecie Stefana Batorego w Wilnie, od 1956 roku profesor w Instytucie Filozofii i Socjologii PAN, znawca myśli Kartezjusza.

¹⁶ Robert Zimmermann (1824-1898), profesor filozofii w Wiedniu, promotor Kazimierza Twardowskiego, ojca współczesnej filozofii polskiej.

opr. aw/aw

« ‹ 1 › »

oceń artykuł