Stres i jego wpływ na proces uczenia

Erich Petlák , Jana Zajacová Rola mózgu w uczeniu się ISBN: 978-83-61533-67-2 wyd.: Wydawnictwo PETRUS 2010

Wybrane fragmenty Uczenie się oparte na poznaniu mózgu Stres i jego wpływ na proces uczenia Znaczenie odpoczynku Emocjonalizacja nauczania Zależność między pamięcią a emocjami Czy istnieje związek pomiędzy mózgiem a emocjonalizacją nauczania?

Stres i jego wpływ na proces uczenia

Neuropedagogika i neurodydaktyka zajmują się również stresem w procesie uczenia. Stres jest według E. Jensena (2008) reakcją ciała na otoczenie, a nie na rzeczywistość. Powstaje wtedy, kiedy człowiek uświadamia sobie reakcje wynikające z faktu zaistnienia niekorzystnej sytuacji albo pojawienia się określonej osoby. Ponadto uświadamia sobie, że nie kontroluje własnej reakcji albo że traci kontrolę nad sytuacją, w której się znajduje. Ale przecież jego zamiarem jest zawarcie kompromisu.

Jeżeli, na przykład, naszym celem jest terminowe i bezpieczne dostanie się do domu, żeby przygotować sobie wszystko na kolejny dzień, to stres pojawia się w momencie, kiedy na drodze jest wypadek samochodowy i nasz cel dotarcia do domu zostaje zagrożony. To oznacza, że stres nie jest w naszym otoczeniu, obok nas, ale zależy od sytuacji, w której się znaleźliśmy, i która ten stres wywołała w naszej świadomości. Stres powstaje w naszym ciele jako rezultat obserwowania i odczuwania. Zmieńcie to podejście i zmieńcie poziom swojego stresu.

Stres jest dynamiczną siłą, która aktywizuje nas i utrzymuje przy życiu. Powoduje, że stoimy, siedzimy, mówimy, płaczemy, intensywnie pracujemy, pracujemy mniej i wykonujemy wiele innych rutynowych czynności podczas dnia. Nie jest to emocja negatywna i niemożliwa do uniknięcia, ale staje się ona pomocna w wyjaśnieniu wielu sytuacji. Stres w naszej kulturze jest relatywnie nowym pojęciem, które szybko zostało przyjęte. Specjaliści chcieli wymierzyć fizjologiczne, biomechaniczne i kliniczne odpowiedzi ciała na stres. Następnie można wyjaśnić, dlaczego niektórzy ludzie są na niego bardziej czuli i podatni. Ci ludzie nie są zdolni opanować stresu, który może się stać przyczyną sytuacji stresowych, za które odpowiedzialność przypiszą właśnie stresowi (Russel, J., 2000, s. 12—16).

Stres jest częścią naszego codziennego życia. Każdy z nas przeżywa stres w jakiejś porze życia. Mamy pewną zdolność, która decyduje o tym, jaki ma na nas wpływ i jaki jest jego zakres. Stopień stresu może być zależny od wydarzeń zewnętrznych i osobistego naszego poglądu na jego temat. Dla kogoś sytuacja może się wydawać stymulująca, a dla kogoś innego kłopotliwa i niepokojąca. To jest powód, dla którego pracownicy muszą zrozumieć rozwiązywanie problemów różnymi sposobami z powodu działania stresu pozytywnego i negatywnego.

Dzieci swoim działaniem starają się w szkole osiągnąć określony cel. Po jego osiągnięciu odczuwają satysfakcję i zadowolenie, ale zapominają o obawach związanych z możliwością niepowodzenia, strachu, tremą i stresem. Studenci przede wszystkim obawiają się egzaminu, którego zdanie zależy od wielu różnych okoliczności. Do powstania stresu wystarczy oczekiwanie na negatywną możliwość i wyobrażanie sobie możliwego niepowodzenia.

Sprawdzanie wiadomości jest częścią codziennego życia uczniów i codzienną możliwością, u których może w końcu wywołać trwałą sytuację stresową.

Według F. Kassaya (1986, s. 54) „przy powstawaniu, a nawet na długo przed powstaniem sytuacji konfliktowej nasz organizm przygotowuje się do zwiększonego obciążenia. Mobilizuje swoje rezerwy psychiczne i fizyczne, żeby obronić się w sytuacji zagrożenia, nie zawieść”. Fizjologicznym efektem przygotowania organizmu do obciążenia jest między innymi zwiększenie poziomu adrenaliny we krwi, która powoduje zmiany w dystrybucji krwi do serca, mózgu i mięśni. Zabezpiecza to zwiększone zapotrzebowanie na energię przy intensywnym wykorzystywaniu mięśni, spowalnia się proces trawienia w żołądku i jelitach, rozszerzają się źrenice i pojawiają się jeszcze inne znaki.

Organizm reaguje tak samo, a często jeszcze intensywniej nie tylko na sprawdzanie wiadomości, ale i na sam strach przed egzaminowaniem. Powodzenie albo niepowodzenie przy odpowiedzi decyduje bowiem o ocenie, która pojawi się na świadectwie.

Maksymalne staranie i wysiłki, żeby odnieść sukces, wpływają nie tylko na proste zależności związane z nauką albo odpowiedzi z ulubionego przedmiotu. Właśnie nadmierne uczucie odpowiedzialności i dążenie do bycia najlepszym w ważnych chwilach nie zawsze prowadzą do oczekiwanego rezultatu. Sytuacja stresowa może wystąpić również w trakcie egzaminowania, szczególnie u przeciążonych uczniów, którzy wprawdzie intensywnie się przygotowywali, ale ponieważ nie potrafili się uczyć, to teraz spotyka ich niepowodzenie. Następuje rezygnacja, zaskoczenie, poczucie winy i kara ze strony nauczyciela (zła ocena), a czasem i rodziców (wymówki ustne). Takie wyniki wzmacniają powstałe obawy, strach i stres (Kassay, F., 1986).

Obawy wynikające z możliwości wywołania ucznia do odpowiedzi i doznania niepowodzenia, które nieraz są dopiero początkowym napięciem, często pomagają „dokonać mobilizacji”, a napięcie to podczas dalszego egzaminowania zanika.

Stres jest ważnym czynnikiem, który wpływa na możliwość myślenia, pamięć, kojarzenie i uczenie. Nie jest czymś nieznanym. Chcemy wyraźniej zwrócić uwagę na to, co jest niedocenione w praktyce szkolnej.

dalej >>

opr. aw/aw