Kronika pielgrzymki na Górę Synaj

KRONIKA PIELGRZYMKI

«Chciałbym (...) udać się do sławnego klasztoru św. Katarzyny na Synaju, w pobliżu owej góry Przymierza, która w pewien sposób kryje w sobie całe misterium Wyjścia — odwieczny wzorzec nowego Wyjścia, które urzeczywistni się w pełni na Golgocie» — pisał Jan Paweł II w «Liście o pielgrzymowaniu do miejsc związanych z historią zbawienia». Zamiar ten został zrealizowany podczas podróży do Egiptu, której punktem kulminacyjnym była pielgrzymka do klasztoru św. Katarzyny na górze Synaj. Ta 90. już podróż zagraniczna Ojca Świętego oprócz wymiaru jubileuszowego miała też wyraźny charakter ekumeniczny i stanowiła krok naprzód w dialogu z muzułmanami.

Sytuacja chrześcijaństwa w Egipcie jest dosyć skomplikowana. Według tradycji początki tamtejszego Kościoła sięgają I w. i związane są z działalnością św. Marka Ewangelisty, który miał założyć biskupstwo w Aleksandrii. W Kościele tym, który w starożytności cieszył się wielkim prestiżem jako druga po Rzymie stolica chrześcijaństwa i ważny ośrodek myśli teologicznej (tu działali Ojcowie Kościoła św. Atanazy Wielki i św. Cyryl), już w V w. doszło do pierwszej schizmy: gdy w 451 r. Sobór Chalcedoński potępił herezję monofizytyzmu, rozpowszechnioną wówczas w Egipcie, część wiernych wraz z Patriarchą Aleksandrii zerwała łączność z Kościołem powszechnym, dając początek niezależnemu Kościołowi Koptyjskiemu, zwanemu ortodoksyjnym; natomiast chrześcijanie, którzy przyjęli uchwały soboru, noszą miano melchitów; zerwali oni łączność z Rzymem w XIII w. i należą do kręgu Kościołów prawosławnych. Z kolei ruch unijny wśród koptów monofizyckich doprowadził do powstania katolickiej wspólnoty koptyjskiej i patriarchatu obejmującego terytorium Egiptu i Etiopii. Oprócz tego w Egipcie istnieją inne katolickie wspólnoty — łacińska, greckomelchicka, maronicka, syryjska, chaldejska oraz ormiańska. Chrześcijanie należą jednakże do mniejszości w kraju, w którym dominują muzułmanie: ci ostatni stanowią 94% 65-milionowej ludności. Koptów ortodoksyjnych jest ok. 4 mln, melchitów ok. 350 tys., koptów katolickich ok. 200 tys.; pozostałe społeczności katolickie liczą od kilku do kilkunastu tysięcy wiernych. Zwierzchnikiem Ortodoksyjnego Kościoła Koptyjskiego jest Papież Aleksandrii Szenuda III, na czele hierarchii katolickiej stoi koptyjski Patriarcha Aleksandrii Stefan II Ghattas.

Czwartek 24 lutego

Wizyta Jana Pawła II — pierwsza wizyta papieska w Egipcie — trwała trzy dni. Papież przybył do Kairu ok. godz. 14, po ponad trzygodzinnym locie z Rzymu. W podróży towarzyszyli mu m.in. Sekretarz Stanu kard. Angelo Sodano, przewodniczący Głównego Komitetu Wielkiego Jubileuszu Roku 2000 kard. Roger Etchegaray, prefekt Kongregacji dla Kościołów Wschodnich kard. Achille Silvestrini i przewodniczący Papieskiej Rady ds. Dialogu Międzyreligijnego kard. Francis Arinze. Na kairskim lotnisku witali Ojca Świętego najwyżsi przedstawiciele władz państwowych i społeczności religijnych: prezydent Egiptu Hosni Mubarak, Patriarcha Stefan II Ghattas i wszyscy biskupi katoliccy, Wielki Szejk Mohammed Sayed Tantawi, reprezentujący wyznawców islamu, a także hierarchowie katoliccy z sąsiednich krajów. Po oficjalnym powitaniu i odegraniu hymnów państwowych odbyło się prywatne spotkanie Jana Pawła II z prezydentem Mubarakiem. Z kolei w reprezentacyjnym salonie lotniska, w obecności przedstawicieli władz państwowych i religijnych, Ojciec Święty wygłosił przemówienie, które publikujemy.

Z lotniska Jan Paweł II udał się samochodem do nuncjatury apostolskiej w Kairze, a stamtąd po dwugodzinnym wypoczynku do rezydencji Papieża Szenudy III. Spotkanie z głową Ortodoksyjnego Kościoła Koptyjskiego trwało ok. 45 minut. Program przewidywał rozmowę prywatną, wymianę darów i wspólną modlitwę. Na zakończenie Szenuda III w krótkich słowach podziękował Janowi Pawłowi II za wizytę i podkreślił rolę Egiptu w dziejach zbawienia, zaś Ojciec Święty wskazał na duchowe korzenie więzi między Kościołem rzymskim a egipskim, założonym przez św. Marka — ucznia św. Piotra i autora Ewangelii przeznaczonej dla mieszkańców Rzymu.

Tego dnia Jan Paweł II spotkał się także z Wielkim Szejkiem Mohammedem Sayedem Tantawi — najwyższym przedstawicielem hierarchii muzułmańskiej Egiptu, którego rezydencja znajduje się przy meczecie Al-Azhar oraz islamskim uniwersytecie o tej samej nazwie, założonym pod koniec X w. Uczelnia ta, na której studiuje 133 tys. młodzieży z całego świata, jest największym ośrodkiem kultury islamskiej, pełni też funkcję strażnika sunnickiej ortodoksji islamskiej. «Jestem przekonany, że przyszłość świata zależy od różnych kultur i od dialogu międzyreligijnego» — powiedział Papież na zakończenie spotkania. Ok. godz. 20.15. Jan Paweł II powrócił do nuncjatury.

Piątek 25 lutego

O godz. 8.30 Ojciec Święty przybył do kairskiego Pałacu Sportu, aby sprawować Eucharystię. W wielkiej hali sportowej zgromadziło się ok. 20 tys. wiernych z całego kraju, przybyli także katolicy — uchodźcy z Sudanu. Zgromadzeni powitali przybywającego Papieża z ogromnym entuzjazmem. Wyjątkowość wydarzenia polegała także na tym, że była to pierwsza w Egipcie liturgia eucharystyczna sprawowana w miejscu publicznym, poza murami kościoła. Odprawiano ją według obrządku rzymskiego w języku francuskim, śpiewy liturgiczne wykonywano w językach koptyjskim, ormiańskim i arabskim. Koncelebrowali z Papieżem kardynałowie towarzyszący mu w podróży oraz egipscy biskupi katoliccy, odziani w szaty liturgiczne charakterystyczne dla różnych tradycji. Papież wygłosił homilię, którą publikujemy; wezwania modlitwy powszechnej odczytano w różnych językach, m.in. po polsku.

Po południu Ojciec Święty udał się do nowej katolickiej katedry pod wezwaniem Matki Bożej Patronki Egiptu, konsekrowanej w Boże Narodzenie ubiegłego roku, gdzie odbyło się spotkanie ekumeniczne. Wzięli w nim udział m.in. Papież Szenuda III, Patriarcha Stefan II Ghattas, biskupi katoliccy, przedstawiciele innych Kościołów Wschodnich oraz Wspólnoty anglikańskiej i luterańskiej wraz z delegacjami wiernych. Obecna była także reprezentacja muzułmanów. Po papieskim pozdrowieniu liturgicznym krótkie przemówienia wygłosili Stefan II Ghattas i Szenuda III. Zwierzchnik Ortodoksyjnego Kościoła Koptyjskiego przypomniał m.in. swoje spotkanie z Pawłem VI w 1973 r. w Watykanie i podpisaną wówczas «Wspólną deklarację chrystologiczną» oraz zapewnił o gotowości swojej Wspólnoty do dialogu teologicznego zarówno z chrześcijanami prawosławnymi, jak i z katolikami. Po czytaniach liturgicznych Papież wygłosił homilię. Chór katolickiego seminarium koptyjskiego odśpiewał wezwania modlitwy powszechnej po arabsku, w tym języku zgromadzeni odmówili także wspólnie modlitwę «Ojcze nasz», po czym przekazali sobie znak pokoju. Z katedry Matki Bożej Egiptu Papież powrócił ok. godz. 19 do nuncjatury apostolskiej.

Sobota 26 lutego

Kulminacyjnym wydarzeniem pobytu Ojca Świętego w Egipcie była pielgrzymka do klasztoru św. Katarzyny na Synaju, wzniesionym w miejscu, gdzie według tradycji Bóg ukazał się Mojżeszowi w płonącym krzewie. Okolice biblijnej góry Synaj były kolebką chrześcijańskiego monastycyzmu — już w pierwszych wiekach istniały tu pustelnie i wspólnoty anachoretów, a w VI w. na miejscu płonącego krzewu cesarz Justynian zbudował klasztor otoczony murem obronnym. Są w nim przechowywane relikwie św. Katarzyny, która poniosła śmierć męczeńską w Aleksandrii w czasie prześladowań wszczętych przez cesarza Dioklecjana, a także liczne bezcenne pamiątki chrześcijańskiej kultury. Klasztorem opiekuje się autonomiczna wspólnota mnichów greckoprawosławnych, na której czele stoi igumen wybierany przez samych zakonników i konsekrowany przez Patriarchę Jerozolimy, noszący tytuł arcybiskupa Synaju, Paran i Raitho (obecnie jest nim abp Damian).

Ojciec Święty udał się na Synaj samolotem, który po godzinnym locie z Kairu wylądował na lotnisku położonym w odległości ok. 20 km od klasztoru. Ostatni odcinek drogi Papież przejechał samochodem. Powitany przez abpa Damiana, wszedł wraz z kilkoma osobami towarzyszącymi przez wąską bramę w murze na teren klasztoru i dalej do kościoła św. Katarzyny, gdzie oczekiwała go cała wspólnota, składająca się z 23 mnichów. Złożył ofiarę z kadzidła i przez dłuższą chwilę modlił się na kolanach. Wchodząc do «kaplicy płonącego krzewu», Papież zdjął buty, ucałował ziemię i pogrążył się w modlitwie. Uczcił także relikwie św. Katarzyny: zgodnie ze zwyczajem zdjął z palca pierścień i dotknął nim głowy i rąk świętej. Mnisi pokazali Ojcu Świętemu niektóre z najcenniejszych ikon, rękopisów biblijnych (m.in. sławny «Codex Sinaiticus») i sprzętów liturgicznych przechowywanych w monasterze. Następnie Jan Paweł II przeszedł do gaju oliwnego znajdującego się wewnątrz murów klasztornych, gdzie przewodniczył Liturgii Słowa. Obok osób towarzyszących Papieżowi uczestniczyło w niej ok. 100 wiernych z katolickiej diecezji koptyjskiej Ismayliah, którzy przybyli wraz ze swoim biskupem Makariosem Tewfikiem. Obecna była także grupa Polaków. Abp Damian i Patriarcha Stefan II Ghattas wygłosili krótkie przemówienia powitalne. Po czytaniach liturgicznych Papież wygłosił homilię, którą publikujemy. Całości dopełniła modlitwa powszechna i «Ojcze nasz» odmówione po arabsku oraz papieskie błogosławieństwo.

Po południu Ojciec Święty powrócił do Kairu, gdzie zatrzymał się w nuncjaturze apostolskiej, skąd ok. godz. 17.30 udał się na lotnisko. W imieniu władz Egiptu pożegnał Jana Pawła II prezydent Hosni Mubarak, obecni byli także katoliccy patriarchowie i biskupi. Samolot papieski wylądował na międzynarodowym lotnisku Ciampino w Rzymie o godz. 20.45.

opr. mg/mg